Türkiye’nin yerli koyun ırkları, genetik çeşitlilik açısından oldukça zengin bir miras sunmaktadır. Bu miras içerisinde yer alan Gökçeada (İmroz) koyunu, adını yetiştirildiği bölge olan Çanakkale’ye bağlı Gökçeada’dan alır. Hem kültürel hem de biyolojik anlamda önemli bir değer taşıyan bu ırk, Anadolu’nun yüzyıllardır süregelen hayvancılık geleneklerinin bir yansımasıdır. Gökçeada koyunu, yerli ırklarımız arasında özellikle adaptasyon yeteneği, dayanıklılığı ve süt verimiyle öne çıkmaktadır.
Gökçeada koyununun kökeni, adanın coğrafi koşulları ve tarihsel süreçteki hayvancılık faaliyetleriyle şekillenmiştir. Osmanlı döneminden bu yana adada küçükbaş hayvancılık yoğun olarak yapılmış, yerel halkın temel geçim kaynaklarından biri olmuştur. Koyunların ada ekosistemine uyum sağlayarak doğal seleksiyon yoluyla geliştirdiği özellikler, onları farklı kılmıştır.
Adanın izole yapısı, Gökçeada koyununun genetik olarak korunmasına da katkı sağlamıştır. Diğer ırklarla karışımı sınırlı düzeyde gerçekleştiği için safkan bir yapı büyük ölçüde korunmuş, bu da bilimsel açıdan Gökçeada koyununu değerli kılmaktadır.
Gökçeada (İmroz) koyunları, görünüm itibarıyla diğer yerli koyun ırklarından kolaylıkla ayırt edilebilir.
Vücut Yapısı: Orta büyüklükte, kompakt gövdeli bir yapıya sahiptir.
Baş: Baş kısmı genellikle küçük ve hafifçe uzundur.
Boynuz Durumu: Dişiler çoğunlukla boynuzsuzdur, erkeklerde ise küçük yapılı boynuzlara rastlanabilir.
Yapağı: Karakteristik özelliklerinden biri, kaba karışık tipte yapağıya sahip olmasıdır. Yapağı daha çok halı ve kilim üretiminde kullanılmaya elverişlidir.
Renk: Genellikle beyaz renklidir, ancak baş ve bacaklarda siyah veya kahverengi lekeler bulunabilir.
Kuyruk: İnce ve uzun kuyruk yapısına sahiptir.
Gökçeada koyunu, esas olarak süt verimi ile bilinen bir ırktır. Ancak et ve yapağı üretimi de ikincil düzeyde önem taşır.
Süt verimi yerli koyun ırkları arasında görece yüksektir.
Ortalama laktasyon süresi 140–160 gün arasında değişmektedir.
Laktasyon başına ortalama 70–90 litre süt verimi görülür.
Sütün yağ oranı yüksektir (%6–7 civarında), bu da özellikle peynir yapımında tercih edilmesini sağlamaktadır.
Karkas ağırlığı düşük düzeydedir.
Kuzular genellikle 2–2,5 aylıkken sütten kesilir ve besi için değerlendirilir.
Et verimi yüksek olmasa da lezzet bakımından değerlidir.
Yıllık yapağı verimi 1,5–2 kg arasında değişmektedir.
Yapağı kaba karışık yapıda olduğundan tekstil yerine daha çok el dokumacılığında kullanılır.
Gökçeada koyunu, üreme yeteneği bakımından dayanıklı bir yapıya sahiptir.
Ergin dişiler yılda bir kez kuzular.
Kuzulama oranı genellikle %90 civarındadır.
Çoğunlukla tek kuzu doğurur, ikizlik oranı ise %5–10 civarındadır.
Kuzuların yaşama gücü yüksektir, ada koşullarına kolayca uyum sağlar.
Gökçeada koyununun en dikkat çekici özelliklerinden biri, zor çevre koşullarına adaptasyon kabiliyetidir.
Ada ekosisteminin sınırlı otlaklarında beslenmeye uyum sağlamıştır.
Yetersiz mera koşullarında dahi yaşamını sürdürebilir.
Sıcakta dayanıklıdır, ayrıca hastalıklara karşı da dirençli bir yapısı vardır.
Bu özellikler, onu geleneksel hayvancılık sistemlerinde ekonomik kılmaktadır.
Gökçeada koyunu, sadece bir hayvan ırkı değil, aynı zamanda kültürel bir miras niteliği taşır.
Yüzyıllardır adada yaşayan halkın beslenme alışkanlıklarında önemli bir yer edinmiştir.
Sütünden yapılan peynir ve yoğurt, adanın gastronomik kültüründe büyük öneme sahiptir.
Özellikle “Gökçeada Peyniri” bu koyunların sütünden yapılmakta ve yöresel bir değer taşımaktadır.
Ekonomik açıdan bakıldığında, modern yüksek verimli ırklara göre daha düşük performansa sahip olsa da, doğal ürün talebinin artması ile birlikte Gökçeada koyununun değeri yeniden artmaktadır. Organik tarım ve ekolojik üretim sistemlerine uyum sağlaması da bu ırkı gelecekte daha önemli hale getirebilir.
Son yıllarda Gökçeada koyununun sayısında önemli azalmalar olmuştur. Modern ırklarla yapılan melezlemeler ve genç kuşakların hayvancılıktan uzaklaşması, bu ırkın varlığını tehdit etmektedir.
Tarım ve Orman Bakanlığı ile çeşitli üniversiteler, Gökçeada koyununun koruma altına alınması için çalışmalar yürütmektedir.
Koruma programları kapsamında safkan sürüler oluşturulmakta ve genetik materyaller kayıt altına alınmaktadır.
Ayrıca ada turizmi ve yöresel ürünler üzerinden koyunculuğun ekonomik sürdürülebilirliği artırılmaya çalışılmaktadır.
Gökçeada (İmroz) koyunu, yerel koşullara uyum sağlamış, süt verimi ve dayanıklılığı ile öne çıkan değerli bir yerli ırktır. Her ne kadar verim düzeyi modern kültür ırklarının gerisinde kalsa da, adaptasyon kabiliyeti, yüksek süt yağı oranı ve kültürel önemi sayesinde korunması gereken genetik bir kaynaktır. Türkiye’nin biyolojik çeşitliliğini ve tarımsal mirasını temsil eden bu koyun ırkı, hem bilimsel hem de ekonomik açıdan stratejik bir öneme sahiptir.